Kutuplasmiş Polarize Düşünme Hatası: Polarize yansıyan ışığı farkedip iletilen ışığın yokluğuna inanmaktir. Güneşin aydınlattığı gerçekliği polarize kaygı gözlükleriyle bakarak görmekten kaçınmak kisiyi çaresizlik ve suçluluk duygularınin döngüselliğine hapseder.Örnegin ...projem çok iyi gidiyordu her zamanki gibi .......bir hatam bütün projeyi mahvetti.....ilişkilerimde güvene çok önem veririm gördüğüm ... tek bir hata ilişkimizi bitirdi Eşim de babam gibi beni sever fakat başarılarımı görmezden gelir ne yapayim işte bu da benim kaderim.! Çocukluk döneminde çocuğun girişkenliginde özerklesme çabasinda değer verilmemis desteklenmemis ihmal ya da istismar ile güven frekans ayarlari bozulmuş olan duygular bir süre sonra kaygı bozuklukları ile kontrolden çıkar.
Kutuplaşmış düşünceler çocukluk döneminde ebeveyn öğretmen ya da bakım verenlerin mükemmelliyetçi tutum ve davranışları bitmek bilmeyen istek ve tatminsiz beklentileri karşısında köklenmeye başlar .Aile içinde umursanmayan ,sevilmeyen, tehditkar söz ve bakislar kutuplaşmış düşünceleri otomatik olarak harekete geçirir. Kişi ileriki hayatında geçmişin tekrarı şeklinde otorite olarak algıladığı kim varsa "Talepkar Ebeveyn " in tavır ve tutumlarını adeta harekete geçirecek şekilde davranışları sergiler. Tabiri caizse saçını süpürge ederek mükemmel bir performans sergilemeye çabalar ya da eylemsizleşir.Feda edemeyeceği bir şeyi olduğunu farekttigi an kâr elde etme amacıyla beklentiye girer. İişki sisteminde iki kutupluluğu tahtirevallinin iki ucundaki insanin birbirlerine uyguladıkları güce benzetebiliriz. Tahtirevallinin bir ucunda tutunabilmenin tek yolu öteki uçtakine etki edecek güç uygulayabilmektir. İki kutuplulukta eşitlik ve empatik eşlikcilik yerine baskınlık zayıflık veya zorbalık hakimdir. Baskın güç kendini ispata değer bir şey bulamazsa zayıfliğini yapmis olduğu feda- i kârliklarla güçlendirir. Her şeye yetebilen kendini feda eden kadın ya da erkek bu ilişki karsiliginda kâr beklentisine girer bir süre sonra elde etmek istedigi kâri gücü alamayinca tahtirevallide dengeyi sağlayan vidaların kopmaya baslar. Dışardan bakılınca fedakarlık aile sisteminden süregelen iyi bir şey gibi görünse de ötekini degersizlestirecek yok sayacak bir fedakarlik ilişki temelinde bencilligi hakim kılar.
Fedakarlık şemasiyla patronuna hocasına eşine çocuğuna,arkadaşına .. yaklaşan kişi sürekli onay bekler kendinden bir şeyleri feda eder. Bu benliği parçalayan polarize düşünme sistemi gerçeklikten uzak bir benlik geliştirilmesine neden olur.Aile sisteminde polarize düşünceler yoğunsa üyeler kategorize edilir. Çalışkan tembel, şişman zayıf, pasaklı titiz becerikli , beceriksiz ,...sıfatları gerçek kimliğin önünde kalın bir maskedir.Sosyal ilişkilerde polarize düşünceler ise ..... anne , ....baba ..... öğretmen. .......rollerinin önünde bir sıfat olarak kişiyi bu kutuplaşmayla doğallıktan uzaklaştırır. Sevdikleri tarafından kişinin onay almaması sevilmemesi görülmemesi değersizlik duygusunu tetiklediginden zihin bu sonuçlarla yüzleşmekten kaçınmak adına ya hep ya hiç ..,gibi iki uçta gidip gelen düşüncelerle kendini savunmaya alır . İhmal edilmiş hatta duygusal alanı istila edilerek istismar edilmiş yetersiz hissettirilmiş çocukluk hayatı ileriki hayatında kisiyi onay ve sevgi alamama çaresizliği içinde depresyon ve kaygı semptomlarina neden olabilir. Çok fazla koruma içgüdüsyle kontrol edilmiş veya çok falza korunmasız ve çaresiz birakilmiş çocuklar yanlış yapmaktan , zarar görmekten endişe ederler.Daha önce travma öyküsü olmaksızın! !kedi,köpek,kuş gibi evcil hayvanlardan, karanlıktan tuvaletten.. korkma tepkisi verirler. Bu Korkularin altında yatan temel şemalar Dış Dünya Korkutucu ve Güvensiz ,Her An Tetikte Olmalıyım" "Kontrolü Kaybetmemeliyim ..İlkel beynimiz uzun süre kaygılarimizla başedemedigimizde kaçma yada donma tepkisi verir. Bu o an dünya sanki durmuşcasina eylemsizlikte kalarak beynin yaşamak için düşünce sistemini dondurarak kendini korumaya almasıdır . Aynı ortamda kendinizden daha güçlü oldugunu gösteren herhangi bir şeyin karşısında ondan daha güçlü olamazsınız. Gücün karşısında öteki olmak yerine güçle ben olmak kişinin kendi kimliğini kaybetmek pahasına pratik gelir. Güçle savaşip yok olmaktansa gücün bizi korunmasini istemek iradesizligin konforuna götürür. Tam bir kurban modu ile kişi olumsuz olaylar üzerinde deneyim tecrübe kazanmak ve alışkanlıkları değiştirmede irade göstermek yerine geçmişte çaresiz ve güçsüz bırakıldığı ilişki deneyimlerinin pasif ve hasarli emanetçisi olarak sürekli şikayet halindedirler Öğrenilmiş çaresizlikle böyle gelmiş böyle gider battı balık yan gider deyimiyle harekete geçiremedigi gerçek benliğini içsel kaynaklarını kaybetmeye başlar. İnsanın İfade ve anlam bulamadigi kabul görmeyen duyguları ileride yüksek fedâkârlıklarla ve patlamaya hazır bir öfkeye dönüşür. Sonuç olarak ilişkilerde hataları tölore edememe, hakliyi haksizi aramaya koyulma, ilişkiyi deneyimleyecek eşlikçiliği kaybetme ,bir başkasının sorumluluklarını gereksiz yere üstlenme ve kendi sorumluluklarindan kaçınma, kendisine yapılan bir iyiliğe karşı borçlu hissetme..gibi yakın iliskilerde bariz sorunlar yasanmasına neden olur. Kutuplaşmis düşünceleri yoğun olan kişide sanki bir türlü büyümek istemeyen küçük bir çocugun kaygılı bakışlarını ve karşılanmamış beklentilerinden dolayi sizlandiklarini farkedebilirsiniz. Geçmişte ruhsal olarak büyümesine hayatının sorumluluklarını almasına izin verilmemis çocuklarin talepkâr ebeveynleri o kadar baskındır ki içlerindeki yetersizlik ve çaresizlik duygularıyla bir türlü hedeflerinde ilerleyememislerdir. Büyü(tül)meyen çocuğun içsesi olarak konuşan talepkâr ebeveyn karşısında diğerleri kendilerini yetersiz ve zayıf hissedebilirler. Kurban moduyla korunmasız çaresiz buyumek istemeyen çocuğa sürekli borçlu kalırsiniz. Sömürüye dayali bitmeyen bu borc ilişkisi karşılıgini bulamadığınız anlamsız bir şeyler yapmak zorunda bırakır. Kaygı semptomlariyla gelen üniversite mezunu meslegiini eline almış bir danişanim kendi anlamını farkettigi her girişiminde babasının kendisini onaylamadigi sevmediği düsunceleriyle geçmişten bu yana yaşadığı sinav anksiyetesini işteki performans anksiyetesine dönüsturmustü. Babası hep tahtireballinin obur ucunda gibi karşısında zorba midunda kendisini zaman zaman kurtarıcı zaman zamanda kurban moduna sokuyordu.. Otorite,mesleği başarıları temsil eden baba her zaman ulaşılmaz bir yerdeydi.Her zaman mükemmel bir sonuç elde edilmesini bekliyordu . Seanslarında babasıyla ilişkisini duygu odakil terapi ile çalıştıkça performans anksiyetesi düzelmeye mesleğinde basarili olmaya basladi..Hedeflerinde sonuca değil surece odaklanmaya ve keyif almaya başladı.
Kişiye adeta başarısızlıklar sonucunda terkedilmenin acısını hata yaparsan kimse seni sevmez geçmişte bir kaç kez , yaptığı her hangi bir şeyden dolayı tokatlanan, çimdiklenen çocuğun eline şeker verilmesi haline benzer. Kutuplasmiş Polarize düşünce sistemi sembolik dilin bilinçaltındaki izlerini de dışa vurabilir "çocuğu işe sal, ardınca sen var..terzinin işi kötü ayıbını örten ütü..yaş yetmiş işi bitmiş...bu tür sözler çaresizlik aşilayan irade göstermenin önünde kontrolü elinden birakamayan kişiler için alışılmış olabilir fakat öz benliğin umutlarını ve özerkleşmesini kökünden baltalayabilir.. Kutuplasmiş düşünce tam manasıyla kisiyi iyi / kötü yetersiz /yeterli/ mükemmel/ berbat başarılı /başarısız yeten /yetmeyen..gibi zitliklar dairesinde mekik dokuyan yargılar içinde duygusal gelişimi ablukaya alir.Bu tür kutuplaşmiş düşünceleri yoğun olan insanlar zorlukların üstesinden gelmekte kullanılabilecek araç veya kaynakları edinememiş olabilirler. Buna karşılık içsel kaynakları keşfedilmeyi bekleyen madenler gibidir. Bu saf kaynağı elde etmenin yolu o kaynağı harekete geçirdikten sonra ne hissetiginize odaklanmanizdir. Böylece kutupsal düşüncelerinizi biraktiginiz anda ötekilerin sizden beklentilerini vermeyerek ihtiyaciniz olan kendi varoluşsal kaynaklarinizin rezervlerini almayıda seçebilirsiniz. Hayat irademizin seçimlerinden ibarettir karar vermek ise kaynaklarin asıl sahibi olan büyük ilahi bir iradeye aittir. Polarize düşüncenin üstesinden gelmek için en önemli nokta yetemediğiniz yerin haddini bilmek ve tevekkule etmektir. Polarize düşünce sadece bilişsel bir hata değildir, daha önce çözülmemiş zorluklara da işaret eder.. Aile tarihçemizde kendimize dair etki bırakabilmek için geçmişten bu yana gelen pekistirilmiş öğretiler dışında benim gerçek değerim ne , yaşadığım hayat skalasındaki varoluş katsayim ne? yaşadığım bu hayat benden ne bekliyor? Sorularini cevaplamayı hayat boyu sürdürebilmek önemlidir. Hepimiz zorlu hayat koşullarıyla karşı karşıyayiz fakat koşulların mağduriyet pozisyonu benimsemek aynı zamanda ikincil kazançlarin varlığına da işaret eder. Bu ikincil kazançlar kişiyi davranış ve duygularının sorumluluğunu almaktan ve sonunda kendi arzularinin gerçekleşmesini bekleyen kontrolcü ebeveynden kısmi olarak koruyabilir..
Ne yapmalı?
Peki ya uzun vadede cözümler için kutuplaşmiş düşünceleri nasıl yakalayabilir ve dönüştürebilirsiniz. Pratik bir uygulamayla bunu gün içinde deneyimleyebilirsiniz.Bileğinize sizi uyaracak şekilde ince bir lastik takın. "Kutuplasmiş düşünceyi sapanla" şeklinde lastiğe orjinal bir isim veri .Herhangi bir şekilde iki uçta düşündüğünüz anda "asla", "hep", "her şey", "hiçbir şey" asla " sakın, imkanı yok olamaz .. vb..tipik polarize kelimeleri içinizden gecjrdiginiz an lastiği sapan gibi cekip bırakın.Bu sanki canınızı yakan özerkleşmenize izin vermeyen yargılayıcı veya talepkar ebeveyn alginiza karşı küçük bir misilleme oyunu gibi düşunebilirsiniz.Bu iki uca götüren ifadenin gerceklikte yüzde kaç olabileceği üzerinde o an düşünün ve bilincinzin otomatik olarak değerlendirmesine bırakın.. Kendinizi mağdur hissettiğiniz durumları düşünün. Kutuplaşmış düşüncelerinizle , kendinizi yeterince ciddiye almadığınızı görebilirsiniz. Belki de kişiliğinize yansiyan tarafını düşünmek için bir alana ve zamana ihtiyacıniz olabilir. Aile içinde ise kutuplaşmış düşünceleri yakalamak amaciyla sıcak patatesi geri at oyunu oynayabilirsiniz. Grupta sıcak patatesi bir başkasına verebilmek için polarize kelimenin yerine geçebilecek en iyi kelimeyi cümleyi söylemelidir .Kim elinde de daha çok sicak patatesi bekletirse tabu / yani polarize kelimleri kullanırsa belli bir sayıdan sonra gerçeklikten uzak olan bir hayalin canlandirmasını yapar.Böylece zihin eyleme geçiremeyeceği bir şeyi düşünmeyi bırakacaktır.Makul ve gercekçi bir şekilde ihtiyaçlarinın farkında özüne dokunabilen aklı ve duygularında senkronize olabilen sağlıklı ilişkiler diliyorum ..Aile Danışmanı Çift Terapisti Vildan Ayyüzlü
