Sağlık Bakanlığı onaylı reçete ile satılan zayıflama ilaçları, obezite tedavisinde ve diyetle kilo vermekte güçlük çeken kişilerde, doktor kontrolünde kullanılması gereken ilaçlardır. Bu ilaçlardan en çok kullanılanları Orlistat ve Sibutramin içerenlerdir.
Orlistat ile tedaviye, diyetle en az 2.5 kg kilo verebilen hastalarda başlanır. Düşük kalori diyeti ile birlikte uygulanır. Dengeli beslenme, meyve ve sebze ağırlıklı beslenme önemlidir. Yağlı yiyecekler yan etkilerini artırır. Vitamin eksikliğine neden olduğu için vitamin takviyesi gerekir. Kullanan kişilerin % 30’undan fazlasında üst solunum yolu enfeksiyonları ve baş ağrısına neden olur. Ayrıca yağlı dışkı, yağlı lekelenme, akışkan dışkılama, defekasyon sıklığı, gaz çıkarma, dışkı kaçırma, karında ağrı, şişkinlik, sarılık, pankreasta iltihaplanma, kan şekerinde düşme, rektumda ağrı, adet düzensizlik, endişeli olma hali, yorgunluk, diş ve diş eti rahatsızlıkları, idrar yolu enfeksiyonu, kaşıntı, döküntü, anjiyoödem, anaflaksi gibi önemli yan etkileri vardır. Doktor kontrolü gerekir.
Sibutramin düşük kalorili diyetle uygulanır. Yüksek tansiyon hastalarında, kalp, böbrek ve karaciğer hastalığı olanlarda, ruhsal rahatsızlığı olanlarda kullanılmaz. Depresyon ve intihara eğilimi tetikler. Baş ağrısı, kalpte ritim bozukluğu, çarpıntı, kan basıncında yükselme, mide-barsak bozuklukları, hemoroidin şiddetlenmesi, karaciğer enzimlerinde artış, uykusuzluk, psikolojik rahatsızlıklar, bacak krampları, nöbet, ateş, vücutta ödem, artrit, bronşit, nefes darlığı, kaşıntı, terleme, döküntü, görme bulanıklığı, tad duyusu bozukluğu, adet düzensizliği, anormal ejakülasyon ve orgazm, iktidarsızlık, böbrek rahatsızlıkları, alerjik aşırı duyarlık ve anafilaksi gibi ciddi yan etkileri vardır. Benzer etkide ilaçlarla birlikte kullanıldığında ölümcül olabilir.
Bunların dışında beyinde beslenme merkezini etkileyerek iştah azaltan Metamfetamin, Benzfetamin, Fentermin ve Dietilpropion gibi maddeleri içeren ilaçlar bulunmaktadır. Bu ilaçların uzun süre kullanılmaları sakıncalıdır. Kalp, mide-barsak sisteminde, üreme sisteminde, böbrek fonksiyonlarında önemli yan etkileri vardır. Kalp bozukluğu olan kişilerde ani ölümlere neden olabilirler.
Piyasada Tarım ve Köyişleri Bakanlığının izniyle ithal edilen ve reçetesiz pazarlanan bitkisel kökenli zayıflama preparatları (haplar) yaygın olarak kullanılmaktadır. Zararsız oldukları iddia edilen bu haplarda, bitkilerin içerdiği aktif maddelerin yanı sıra bazı kimyasallarda bulunmaktadır. Örneğin Red pepper (Kırmızı biber) hapında kırmızı biberin yanı sıra , guarana, sinemaki, funda yaprağı, mate yaprağı ve L-karnitin bulunmaktadır. Bu tip haplarda bitki karışımına L-karnitin gibi aktif maddeler eklenir. Normal olarak vücudumuzda da bulunan karnitin yağların enerjiye dönüşümünde rolü oynar. L-karnitin içeren ilaçlar, bazı nedenlerle vücutta karnitin eksikliği oluştuğu zaman kullanılır. Normal durumda alınan karnitin, tansiyon yüksekliği, baş ağrısı, baş dönmesi, ateş, kalpte ritim ve fonksiyon bozukluğu, kansızlık, mide-barsak hastalıkları, depresyon, halsizlik, alerji ve yatkın kişilerde felç oluşturabilir. Tarım ve Köyişleri Bakanlığının izniyle ithal edilen ve reçetesiz satılan LİFTOFF, enerji veren içecekler (energy drinks) benzeri bir üründür. Bu ürünler genel olarak kafein, guarana, taurin, niasin, piridoksin, siyanokobalamin vs içerirler. Kafeinin kalpte ritim bozukluğu, kalp-damar hastalığı, kemik erimesi, sindirim sisteminde rahatsızlık, kansızlık, uykusuzluk, sinirlilik ve bağımlılık yaptığı bilinmektedir. FDA (USA Food and Drug Administration) bu tip ürünlerde 71 mg kafeine izin vermektedir. Genelde her gün içilen çay veya kahve ile bu doza yakın kafein almakta olduğumuz düşünülürse bu ürünlerin kilo verme konusunda fazla katkısı olmayacağı söylenebilir. Bu tip ürünler kalori diyeti yapmayan kişilerde anlamlı kilo kaybı oluşturmaz. Günde ortalama 150-800 mg kafeinin kilo vermede etkili olduğu, ancak zamanla tolerans gelişerek etkinin azaldığı ve kafeine bağımlılığın oluştuğu bilinmektedir. Guarana kafein içerir ve kafein gibi etki gösterir. Sporculara tavsiye edilen bu tip ürünlerde sıklıkla yer alan Taurinin kas fonksiyonunu etkilediği ancak vücut ağırlığında bir değişiklik yapmadığı gösterilmiştir. Taurinin baş ağrısı, baş dönmesi, bulantı, diyare, kabızlık vs gibi yan etkileri vardır. Niasin günde 30 mg’dan fazla alındığında yüzde kızarıklık, 3 g’ın üzerinde alındığında karaciğerde toksik etki oluşturur. Ayrıca kan şekerinde artış, baş dönmesi, baş ağrısı, mide-barsak bozuklukları ve kaşıntı yapabilir. Piridoksin uykusuzluk, alerji, başağrısı, serumda folik asid azalması, ışığa duyarlık, göğüslerde büyüme vs yapabilir. Siyanokobalamin sık olmamakla beraber ishal, kaşıntı ve anafilaksi gibi reaksiyonlara neden olabilir.
Sonuç olarak kilo vermek amacıyla pazarlanan ilaç ve ilaç dışı ürünlerin hiçbiri masum değildir. Kilo vermekte zorlanan kişiler, bu ürünleri mutlaka yetkili bir uzmanın kontrolünde kullanmalıdırlar. Her şartta düşük kalori diyetinin ve dengeli beslenmenin şart olduğu unutulmamalıdır.
