Riskli Gebelik Nedir, Kimler Risk Altındadır, Oranı nedir, Nasıl Tanı Konur, Önlenebilir mi, Gebelik Takibini Etkiler mi?

Gebelik, doğum ve lohusalık döneminde, anne veya bebeğinin yaşamını veya sağlığını tehlikeye sokan her türlü sorunun görülme olasılığının arttığı gebelikler ‘yüksek riskli’dir. Bu durumlar, gebeliğin fiziksel ve duygusal yükünün artmasına neden olurlar. Gebelik öncesi varolan ya da gebelikte ortaya çıkan sağlık sorunları, yüksek riskli gebelik olasılığını arttırabilir. Sıklıkla yüksek riskli gebelik yandal uzmanı (perinatolog) ve diğer ilgili uzman hekim danışmanlığı gerekir.

Yüksek riskli gebelik risk faktörleri dört ana başlıkta incelenebilir:

1. Önceden varolan sağlık sorunları,

2. Yaş,

3. Yaşam tarzı,

4. Gebeliğe özgü sorunlar

Yüksek Riski Gebelik Risk Faktörleri: Varolan Sağlık Sorunları

Yüksek tansiyon (hipertansiyon) yüksek riskli gebelik için ciddi bir risk faktörüdür. Kontrol altındaki hipertansiyon, sıklıkla ne anne ne de bebeği için sorundur. Kontrolsüz hipertansiyon hastası gebe kalırsa, karşılaşabileçeği sorunlar, gebelikte hipertansif hastalıklar (gebelik zehirlenmesi), böbrek hastalığı, beyin kanaması, bebekte gelişme geriliği, bebeğin suyunun azlığı, düşük doğum tartısı gibi sorunlar, hatta anne/bebek ölümüdür.

Bir diğer varolan hastalık Polikistik Over Sendromu’dur. Bu grup hastanın gebelik elde edilmesi zor olabilir. Gebelikte ise düşük tehtidi, gebelik diyabeti, gebelikte hipertansif hastalıklar ve erken doğum riski artar.

Gebelik öncesi diyabet tanısı alanlarda kan şekerinin kontrol altında olması önemlidir. Kontrolsüz gebe kalanlarda, bebekte doğumsal yapısal anomaliler, düşük tehtidi, annede kan şeker kontrolünde zorluk, ilaç dozlarında sık değişiklik gereği, gebeliğin hipertansif hastalıkları, erken doğum, bebeğin suyunun fazla olması, iri bebek, doğumun ilerlememesi, omuz takılması, artmış sezaryan oranları gibi sorunlar daha fazladır.

Böbrek hastası olan kişilerin gebelik elde etmesi zor olabilir. Gebelik söz konusu ise düşük tehtidi, gebeliğin hipertansif hastalıkları, bebeğin suyunun azlığı, bebekte gelişme geriliği, düşük doğum tartısı ve erken doğum riski artar.

Önemli bir grup hastalık olan otoimmün hastalıklar ise sistemik lupus, multipl skleroz, romatoid artrit gibi hastalıklardır. Kiminde gebelikte alevlenme, kimin de ise gerileme olabilir. Kullanılan bazı ilaçlar bebekte yapısal anomali yapabilir. Bu gebeliklerde düşük tehtidi, erken doğum, gebeliğin hipertansif hastalıkları ve buna bağlı sorunlar daha sıktır.

Yine kadınlarda sık görülen tiroid bozukluklarında da gebelik elde edilmesi zor olabilir. Gebe kalmadan önce tiroid fonksiyonlarının kontrol altına alınması gerekir. Gebelikte ise düşük tehtidi, bebekte yapısal anomaliler, guatr, kalp yetmezliği, düşük doğum tartısı sıklığı artar.

Başlı başına kısırlık nedeniyle yardımcı üreme tedavileri ile gebe kalanlar, yüksek riskli gebelik risk grubundadır. Bu yolla gebe kalanlarda, gebeliğe bağlı görülen tüm sorunlar daha sık görülmektedir. Bunların başında, vajinal kanama ve bebeğin eşine (plasenta) bağlı probemler yer almaktadır.

Çağımızın en büyük salgını olan obezite ise gebeliğin zor elde edildiği sağlık problemidir. Bu kişilerin gebe kalmadan önce kilo vermesi önerilir. Gebelikte ise düşük tehtidi, gebelik diyabeti, gebeliğin hipertansif hastalığı, iri bebek, zor doğum, artmış sezaryan oranları gibi sorunlar daha sıktır.

Depresyon nedeniyle tedavi olanlarda gebe kalmadan önce kullanılan ilaç tipi, sayısı, dozu gözden geçirilmelidir. Mümkünse ilaç sayısı azaltılmalı, tek ilaca düşülmeli, olası en az doz kullanılmalıdır. Gebelikte ise ilaçlara bağlı bebekte yapısal anomali olabilir. Bu gebelerde depresyon şiddetinde artma olabilir. Lohusalık depresyonu da sıktır. Sıklıkla doğum sonrası ilk bir yılda görülür.

HİV virüsü pozitifliği veya AİDS hastalığı, gebede savunma sistemini baskıladığı için enfeksiyon ve bazı kanser görülme riski artar. Gebelik boyunca, doğumda ve emzirirken, bebeğe geçiş olabilir. Tedavilerle bu geçiş oranı azalmaktadır. Yüksek virüs yükü olan hastada sezaryan önerilir. Doğru tedavi ve sezaryan ile bebeğe geçiş oranı %2’lere düşürülmüştür.

Yüksek Riski Gebelik Risk Faktörleri: Anne Yaşı

19 yaş altı gebeliklere ‘adölesan gebelik’ denir. Bu yaş grubu gebelerde kansızlık, hipertansiyon, düşük tehtidi, erken doğum, gelişme geriliği, düşük doğum tartısı, doğumun ilerlemesinde duraklama ve artmış sezaryan oranları sıktır.

İlk gebeliği > 35 yaşında olanlarda ise Down sendromu, sezaryan sıklığı, doğum sonrası kanama, uzamış travay ve ilerlemeyen travay sıklığı artar. Gebelikte daha sık enfeksiyona eğilimleri vardır. Gebelik takibine gitme oranları daha azdır.

Yüksek Riski Gebelik Risk Faktörleri: Yaşam Tarzı

Alkol, direk bebeğe geçer. Gebe kalmaya çalışırken ve gebelikte tüketilmemelidir. Gebelikte alkol kullananlarda düşük, ölü doğum, doğumsal yapısal anomali sıklığı artar. Alkole bağlı ‘Fetal alkol sendromu’ görülür. Bu tablo, yüz anomalileri, düşük doğum tartısı, hiperaktivite, entellektuel bozukluklar, görme ve işitme sorunlarının görüldüğü bir durumdur.

Sigara kullanımı ise düşük ve erken doğum tehtidi, doğumsal yapısal anomaliler, ani ölüm riskini, düşük doğum tartısı ve çocukluk çağı akciğer hastalık riskini arttırır. Pasif içiciler için de aynı riskler söz konusudur.

Yüksek Riski Gebelik Risk Faktörleri: Gebeliğe Özgü Sorunlar

Yardımcı üreme teknikleri ile gebe kalanlarda, çoğul gebelik sıklığı artar. Çoğul gebeliklerde, gebeliğe özgü tüm sorunlar artmıştır. Fetus sayısı arttıkça riskler de artar. En sık da erken doğum ve buna bağlı sorunlar, diyabet, hipertansiyon, gelişme geriliği görülür.

Önceden varolan hipertansiyon üstüne başka bulgular eklenebileceği gibi ilk defa gebeliğin 20. haftasından sonra da hipertansiyon gelişebilir. Tedavi edilmez ise annede beyin, karaciğer ve böbrek gibi yaşamsal organ hasarı, anne/fetus ölümü, gelişme geriliği, erken doğum, düşük doğum tartısı ve uzun dönemli sağlık sorunlarına neden olabilirler.

Gebelik sırasında gelişen diyabete ‘Gestasyonel Diyabet’ durumudur. Düzenli takip, diyet, kontrollü kilo alımı, açlık-tokluk kan şeker takibi ve egzersiz ile çoğu gebe sorunsuz bir gebelik geçirir. Kontrolsuz gebelik diyabetinde olası riskler: Erken doğum, gebeliğin hipertansif hastalıkları, iri bebek, amniyon sıvı fazlalığı, ilerlemeyen eylem, omuz takılması, sık sezaryan, yenidoğan metabolik sorunları.

Yüksek Riskli Gebelik Oranı Nedir?

Risk faktörleri arttıkça yüksek riskli gebelik oranı da artar. Bazı risk faktörleri için istatistiki veri vardır: Hipertansiyon, %6-8 gebede görülür. Bunların %70’inin ilk gebeliğidir. Preeklampsi ise gebeliğin 20. haftasından sonra görülen, hipertansiyona bazı laboratuvar ya da klinik bulgunun eklendiği durumdur. %5-10 gebede görülür. Çoğu son 3 ayda gelişir. Gebelik diyabeti ise tüm gebelerin %2-10’unda görülür.

Yüksek Riskli Gebelik Tanısı Nasıl Konur?

Nasıl Yüksek Riskli Gebe Olduğunuzu Anlarsınız?

Gebelik planlıyorsanız veya gebeyseniz, doktorunuza başvurun. Doktorunuz öykünüzü alacak, fizik muayeneninizi yapacak, gerekli tetkikleri isteyerek yüksek riskli gebelik adayı olup olmadığınızı belirleyecektir. Doktorunuz, bu riskleri en aza indirgeyecek önlemlerin alınmasını ve takip planının oluşturulmasını sağlayacaktır.

Yüksek Riskli Gebelik Önlenebilir mi?

Sağlıklı olmak ve sağlıklı kalmak, yüksek riskli gebeliklerden korumanın ilk ve en önemli şartıdır. Gebelik öncesi danışmanlık sağlık durumuzu ve risklerinizi belirleyecektir. Günde 400 µgr folik asit almaya başlayın. Aşılanma durumunuzu kontrol ettirin, özellikle kızamıkçık ve hepatit B açısından. Normal kilonuzda olun ve bunu koruyun. Sigara, alkol kullanmayın. Düzenli aldığınız ilaç varsa doktorunuzla görüşün. Erken dönemde gebelik takibine başlayın.

Gebelik boyunca sağlıklı beslenmek, sigara ve alkolden uzak durmak, düzenli egzersiz yapmak, düzenli gebelik takibine gitmek ve doktorunuzun tavsiyelerini dinlemek sizin ve bebeğinizin en iyi şekilde bakımını sağlayacaktır.

Yüksek Riskli Gebe Olmak Takibi Nasıl Etkiler?

Gebelik takibiniz daha sık olacaktır. Yüksek riskli gebelik yandal uzmanına yönlendirilebilirsiniz. Ek sorunlar varlığında ilgili uzmanlık dallarına da danışmak gerekebilir. Takip sıklığı ve multidisipliner yaklaşım, siz ve bebeğinizde bulunan soruna göre değişecektir.

Yüksek Riskli Gebelik Bebeği Nasıl Etkiler?

Yüksek riskli gebeliklerde bebeğinizin sağlığı ile ilgili endişelenmek çok doğaldır. İyi bir gebelik takibi ile sağlıklı bir bebeğe kavuşmanız çok mümkündür. Düzenli takip ve doktorunuzun önerilerini dinlemek bunu sağlayacaktır. İlaç kullanmanızı gerektiren bir sağlık sorunu varsa doktorunuza danışın. Bazen ilaç bir süre kesilebilir, bazen dozu azaltılır, bazen başka birisine geçilebilir. Erken doğum sıklığı arttığından yenidoğan sorunlarına hazırlıklı olmak gerekir.

Yüksek Riskli Gebelik Olmak Doğum Şeklini Etkiler mi?

Bebeğiniz ve sizin yakından izlenebileceğiniz, ilgili uzmanlık dallarının bulunduğu bir merkezde doğum yapmalısınız. Yüksek riskli gebeliklerde erken doğum oranı yüksektir. Yenidoğan yoğun bakımı sıklıkla gerekir. Bazı durumlarda sezaryan olmanız da gerekebilir. Tüm bunları doktorunuzla önceden konuşarak sizi bekleyen sürece en iyi şekilde hazırlanabilirsiniz.

Sonuç

Gebelik, doğum ve lohusalık döneminde, anne veya bebeğinin yaşamını veya sağlığını tehlikeye sokan her türlü sorunun görülme olasılığının arttığı gebelikler ‘yüksek riskli’dir. Risk faktörleri, önceden varolan sağlık sorunları, yaş, yaşam tarzı ve gebeliğe özgü sorunlardır. Risk faktörleri arttıkça yüksek riskli gebelik oranı da artar. Sağlıklı olmak ve sağlıklı kalmak, riskli gebeliklerden korumanın ilk ve en önemli şartıdır. Gebelik öncesi danışmanlık sağlık durumuzu ve risklerinizi belirleyecektir.

İyi bir gebelik takibi potansiyel risklerin belirlenmesini sağlar. Düzgün tıbbi hikaye ve ilk fizik muayene başlangıçtaki riskleri belirlerken, takiplerin düzenli olması gebelik sırasında gelişebilecek durumların erken tanınmasını sağlar. Gereğinde ilgili branş uzmanlarından, yüksek riskli gebelik uzmanından destek de alınır. Gebelik boyunca sağlıklı beslenmek, sigara ve alkolden uzak durmak, düzenli egzersiz yapmak, düzenli gebelik takibine gitmek ve doktorunuzun tavsiyelerini dinlemek sizin ve bebeğinizin en iyi şekilde bakımını sağlayacaktır. Bebeğiniz ve sizin yakından izlenebileceğiniz, ilgili uzmanlık dallarının bulunduğu bir merkezde doğum yapmanız önerilir.