Tamamlayıcı Beslenme Geçiş Yöntemleri
Ek gıda dönemi olarak bildiğimiz tamamlayıcı beslenme; bebeğin yaşına ve gereksinimlerine göre anne sütü veya bebek maması dışındaki gıdalardan farklı olarak yeni besinlerle tanıştığı; çocuğun beslenmesi, gelişimi ve sosyalleşmesinde önemli bir adımdır. Dünya Sağlık Örgütü; bebeğin ilk 6 ay su dahi verilmeden sadece anne sütü ile beslenmesini; 6. aydan itibaren en az iki yaşına kadar anne sütü ile birlikte yaşına uygun tamamlayıcı besinlerle beslenmesini önermektedir.
Ek gıdaya geçiş döneminde bebeğin hangi ayda olduğu önemli olduğu kadar besinin bebeğe verilme şekli de önemlidir. Bu bağlamda ebeveynlere önemli sorumluluklar düşmektedir. Çünkü ebeveynleri bebekler için beslenme zamanını, içeriğini, şeklini, uyulması gereken kuralları yönlendirecek rol modellerdir. Bu dönemde ebeveynlerin kullandıkları 3 farklı yöntem vardır.
-
Geleneksel Yöntemlerle Beslenme
Ebeveynlerin bebeklerini kaşıkla beslediği yönteme geleneksel yöntemlerle beslenme denir. Geleneksel yöntemlerde bebeğin önce püre haline getirilmiş yiyecekleri, daha sonra doğranmış yiyeceklere geçmeleri ve 12 aylık olduklarında ise aile ile birlikte yetişkin yiyeceklerini yemeleri esas alınır.
Avantajlarına bakacak olursak;
Bebeği bir yetişkin yedirdiği için bebeğin aldığı besin miktarı takip edilebilir ve bu sayede neyden ne kadar yediği bilindiği için gelişim geriliği görülme riski çok düşüktür.
Ayrıca bir yetişkin takipli olduğu için aspirasyon riski oldukça düşüktür. Yani bebeğe verilen miktar kontrol altında olduğu için bebeğin boğulma ihtimali daha azdır.
Fakat avantajları olduğu gibi dezavantajları da vardır.
Bebeğe her yemek karıştırılıp blenderize edilip verildiğinde, bebek besinlerin ayrı ayrı tadını alamaz. Bu durumda bebeğin damak tadı oluşamaz; karışık yemekleri yiyebilirken sebzeleri ayrı ayrı yemeyi reddetmesine sebep olur.
Püre beslenmeden katı beslenmeye zamanında geçilmez ise çiğneme kasları gelişemediği için ileride çiğneme fonksiyonlarının geri kalmasına neden olabilir.
Ayrıca bebek bir başkası tarafından beslenildiği için motor bilişsel aktivitelerin geri kalmasına neden olabilir.
-
Bebek Liderliğinde Beslenme (BLW)
Bebek liderliğinde beslenme yönteminde, kaşıkla besleme, püre aşamasını atlayıp doğrudan katı gıdalara geçiş yapılan beslenme modelidir. Burada önemli olan bebeğin yaşına uygun, yumuşak bir şekilde pişirilen ve bebeğin kendi başına alabileceği parçalar halinde kesilebilir olmasıdır.
Avantajlarına bakacak olursak;
BLW yöntemini uygularken bebek anne ve babasıyla aynı zamanda masaya oturur. Doymuş yağ, şeker ve tuz içermeyecek şekilde ailede pişen yemeğin aynısı bebeğin önünde de olur. Bebek, masada bulunan insanları taklit ederek yemek yemeyi öğrenir; kendi yeme hızını, ne yemek istediğini ve ne yemek istemediğini belirler.
Yapılan bir araştırmaya göre BLW yöntemi esaslarına göre beslenen çocukların aileleriyle birlikte sağlıklı öğünler yedikleri ve gelecekte kötü beslenme alışkanlıklarına daha az yatkın oldukları ortaya çıkmıştır. Ancak burada dikkat edilmesi gereken bir şey vardır. Bebekler masada bulunan kişileri taklit ederek öğrendiği için ebeveynlerin doğru ve sağlıklı beslenme alışkanlıkları olması bebeğin yetişkinlik hayatında da sağlıklı beslenme alışkanlıklarını sürdürmesi için önemlidir.
Bu yöntemle bebek her besini ayrı ayrı inceleme, koklama, tatma ve yeme fırsatı bulduğu için besin reddi ihtimali azalır.
Ayrıca sadece beslenme açısından değil özgürce kendi kendine yemek yeme fırsatına sahip bebeklerin, eşyaları kavrama hassasiyeti ve motor koordinasyonunu da gelişmektedir.
Son olarak da yapılan çalışmalarda bebek yemek istediği miktarı kendi belirlediği için ilerleyen dönemde obezite görülme riski geleneksel yöntemle beslenen çocuklara göre daha düşük olduğu bulunmuştur.
Bu yöntemle ilgili ebeveynlerin en sık dile getirdiği korkulardan biri ise büyük parçalı yiyecek verilmesine bağlı olarak çocuğun boğulma ihtimalidir. Bu nedenle ebeveynler gözünü bebekten ayırmamalı; ağzına götürdüğü miktarı devamlı izlemelidir.
Bir diğer dezavantajı ise besinleri bebek istediği miktarı kendisi belirlediği için bu modelde makro ve mikro besin öğesi yetersizlikleri görülebilmektedir.
Ayrıca BLW ile yaygın kullanılan besinler, meyveler ve buharda pişirilmiş sebzelerdir. Ancak bu besinlerin demir içeriğinin düşük olduğu için demir eksikliği açısından risk taşımaktadır.
Sağlık çalışanları üzerine yapılan bir çalışmada da çalışanlar; BLW yöntemini duyduğunu, yararlı olduğu düşünülmesine rağmen demir eksikliği, yetersiz enerji alımı ve boğulma riski endişesiyle tereddütlerinin olduğundan söz edilmiştir.
-
Bebek Liderliğinde Katı Beslenmeye Geçiş (BLISS)
Sağlık çalışanlarının endişelerini azaltmak için geliştirilen BLW’ye çok benzeyen ancak olumsuz yönlerini azaltmayı amaçlayan beslenme yöntemidir. Bu yöntemin BLW’den farkı, BLISS yönteminde ebeveynlere yüksek demirli gıdalar, yüksek enerjili gıdalar ve boğulma tehlikeleri hakkında eğitim verilmiştir.
BLW haşlanmış parmak meyve ve sebzeleri içerirken bu yöntem meyve ve sebzelere ek olarak demirden zengin olan et parçaları ve minik köfte parçaları ve katı yumurta sarısı da içermektedir.
Avantajlarını düşündüğümüzde BLW’nin avantajlarının hepsini kapsamaktadır. Ancak halen bu yöntem için çalışmalar çok sınırlı sayıdadır ve araştırılmaya ihtiyacı vardır.
Sonuç olarak tüm bunları birlikte düşündüğünüzde her bebeğin tamamlayıcı beslenmeye geçiş zamanı ve şekli kendine özeldir. Ve tek bir beslenme yöntemi tüm bebeklerde doğrudur diye bir şey yoktur. Bu aşamada öncelikle bebeğinizi izlemeli, hangi beslenme türünün uygun olduğuna doktorunuz veya diyetisyeninizle birlikte karar vermelisiniz.
Białek-Dratwa A.; Soczewka M.,Grajek M. ; Szczepa ´nska M.; Kowalski O., Use of the Baby-Led Weaning (BLW) Method in Complementary Feeding of the Infant—A Cross-Sectional Study of Mothers Using and Not Using the BLW Method, Nutrients, 2022.
Muslu M.; Ersü D., Tamamlayıcı Beslenme Uygulamalarında bebek Tercihleri ve Bebek Liderliğinde Beslenme Modeli; Beslenme ve Diyetetik Dergisi 47(1):59-65, Nisan 2019.
Morison et all., How different are baby-led weaning and conventional complementary feeding? A cross-sectional study of infants aged 6–8 months, BMJ Open, 2016.
Alfaro V.; Neira G.; Weisstaub G., ¿Qué se sabe actualmente sobre el método de alimentación guiado por el bebé -BLW?, Andes pediatr. vol.93 no.3 Santiago, June 2022.
Tokatlı A., Bebeklerde Ek Besinlere Geçiþ; “Weaning” Dönemi, Sted, cilt:12 sayı:4 2003.
Yazıcı B., Tamamlayıcı Beslenme, Klinik Tıp Pediatri Dergisi, Cilt: 10 Sayı: 1, Ocak - Şubat 2018.
Boswell N., Complementary Feeding Methods—A Review of the Benefits and Risks, Int J Environ Res Public Health. 2021 Jul; 18(13): 7165.
Erickson et all. Impact of a Modified Version of Baby-Led Weaning on Infant Food and Nutrient Intakes: The BLISS Randomized Controlled Trial, Nutrients 2018, 10(6), 740.
