1. Prenatal Tarama Testlerinde
- Trisomi 18
- Trisomi 21 (Down Sendromu)
- Turner Sendromu
- Neural Tube Defekti
- Diğer Aneuploidiler
Down Sendromu ve diğer kromozomal anomaliler için, anne yaşı, ultrasonografi ölçümleri ile birlikte bazı hormon düzeylerinin ölçümleri yapılarak, olası risk ortaya konulmaktadır. Bu amaçla en sık olarak kullanılmış olan biyokimyasal tarama yöntemi Üçlü Tarama Testi ( Triple Test )’ dir ( AFP, hCG, free Estriol ).
Üçlü testin tarama doğruluğu % 69’ dur. Üçlü teste Inhibin A’ nın da eklenmesiyle, tarama doğruluğu % 76-80’ lere ulaşmaktadır (Dörtlü = Quadruple Tarama Testi = AFP, hCG, free Estriol, Inhibin A). İntegre test ile bu doğruluk % 94 ‘e kadar yükselmektedir. Integre test içinde de Inhibin A yer almaktadır (1. trimesterde PAPP-A ve USG-NT, 2. trimesterde Inhibin A, AFP, hCG, Free Estriol ölçümü).
Bugün artık ABD’ de üçlü testin yerini Inhibin A’ lı dörtlü test almakta ve yılda 1 milyon testten fazla Inhibin A kullanılmaktadır.
2. IVF Olgularında Gebeliğin Erken Saptanmasında Inhibin A
IVF işleminden sonra, embriyonun başarılı implante olup olmadığını anlamak için serum ve idrarda hCG bakılır. Ancak IVF olgularında, ovulasyonu tetiklemek için dışardan da hCG uygulandığı için, hCG ölçümü güvenilir değildir. Inhibin A fetoplasental unit tarafından yapıldığı için, dışardan uygulanan ilaç tedavilerinden etkilenmez ve bu nedenle izlemede daha güvenli bir endikatördür.
3. Pre-eklampsi Erken Tanısında Inhibin A
Gebeliğin 15. – 20. haftalarında ölçüm sırasında yüksek Inhibin A değerleri ilerde ortaya çıkabilecek bir pre-eklampsinin ön bulguları olabilir. Bu olgular izlenerek, 30. haftadan önce gebeliğin sonlandırılması uygun olacaktır.
4. Tekrarlayan Düşük Olgularında Inhibin A
Gebeliğin 6. haftasından itibaren yapılacak Inhibin A ve hCG ölçümünün, abortus hakkında fikir verebileceği belirtilmektedir. Bu olgularda Inhibin A ve hCG düzeyleri kontrollere göre daha düşük düzeyde bulunmuştur.
5. Over Ca ve Inhibin Ölçümü
Over Ca 5. en sık ölüme yol açan kanser nedeni olup, geç tanı durumunda mortalite oranı yüksektir. Over kanserlerinin bir kısmını oluşturan Granulosa hücreli tümörlerin tanısında, halen kullanılan ve epitelyal tümörler için anlamlı olan CA-125 yeterince verimli değildir. Bu nedenle de en iyisi, CA-125 ile birlikte Inhibin A ve Inhibin B ya da Total Inhibin ölçümü yapmaktır. Bu durumda, over kanserlerinin % 95’ inin yakalanabileceği belirtilmektedir. Serum Total Inhibin düzeyinin ölçümü, aynı zamanda operasyondan sonraki tümöral rekürenslerin izlenmesi ve tespiti yönünden de oldukça yararlı olacaktır.
INHİBİN B NERELERDE KULLANILIR ?
1. Over Rezervini Anlamada
Fertilite durumunun ortaya konulması için over rezervinin belirlenmesi gereklidir. Fetal yaşamda overde depolanan oositler doğumdan sonra giderek azalmaktadır. Yaş ilerledikçe over rezervi azalır ve 40 yaşına doğru azalma belirgin hale gelir. Bunun nedeni, overdeki oosit kaybından dolayıdır.
Hipotalamustan salgılanan gonadotropin releasing hormon (GRH), hipofizden FSH ve LH salınımını kontrol etmektedir. FSH ve LH da, progesteron ve estradiol ile menstruel siklusu düzenlerler. FSH, overlerdeki folliküllerin stimulasyonunu yönetir. FSH düzeyini ayarlayan da, overlerin granulosa hücrelerinden salgılanan Inhibin B hormonudur (feed-back mekanizması ile). Inhibin B yükseldiğinde, FSH düzeyi azalmaktadır.
Görüldüğü gibi FSH, over fonksiyonunu göstermekte dolaylı bir marker, Inhibin B ise direkt bir marker durumundadır. Doğrudan over follikülleri tarafından salgılanmakta ve over follikül sayısını direkt olarak göstermektedir. Daha duyarlıdır ve erken sonuç verir. FSH’ ın aksine, kandaki estradiol düzeylerinden de etkilenmez. FSH’ dan daha stabil ve güvenilir bir markerdir.
Günümüzde over fonksiyonunu değerlendirmede FSH, estradiol gibi testlere bakılmaktadır.
Gerçekte Inhibin B daha direkt ve stabil bir marker durumundadır.
2. Kızlarda Puberte Dönemine Geçişi İzlemede
Yukarıda da belirtildiği gibi, puberte dönemine geçiş öncesinde Inhibin B pik yaparak yükselmektedir. Bu nedenle, puberteye geçiş için iyi bir göstergedir.
3. IVF Uygulamalarından Önce Over Rezervini Ölçmede
IVF işlemleri oldukça zahmetli ve pahalıdır. Doğru adımları atmak için, işlemlere başlamadan önce over rezervini anlamak gereklidir. Yapılacak bir Inhibin B ölçümü, bu konuda fikir verecektir. Düşük düzeyde Inhibin B miktarı, ovaryan rezervin zayıf olduğunu ve başarılı oosit üretiminde yetersiz kalacağını gösterir. Bu konuda hasta bilgilendirilerek, karar vermesi sağlanmalı ve olası başarısızlıkta olumsuz hasta-hekim ilişkileri önlenmelidir.
4. Menopoza Geçişi Göstermede Inhibin B
Menopoza geçiş sırasında Inhibin A ve estradiol düzeyleri bir süre normal devam etmesine rağmen, Inhibin B düzeyleri belirgin olarak azalmaktadır. FSH da yükselmektedir. Ancak FSH perimenopozal dönemde dalgalanmalar gösterebilmektedir.
Bu nedenle, direkt overe ait bir marker olan ve daha stabil olan Inhibin B bakılması daha uygundur. En iyisi, bugüne kadar olduğu gibi FSH ve estradiol ölçümü yerine, FSH ve Inhibin B’ nin birlikte ölçülmesidir.
5. Premature Ovarian Failure (POF) (yetmezlik) Tanısında Inhibin B
Menopoz başlangıçında, yaklaşık kadınların % 1’ inde ortaya çıkan bir durumdur. Infertilite ile sonuçlanabilmektedir. Halen çocuk isteyen kadınlar için çok önemli bir durumdur. Ayrıca POF, osteoporoz ve mortal hastalık riskini de artırmaktadır. Bu nedenle erken tanı ve tedbir önemlidir. POF tanısında Inhibin B ölçümü en iyi göstergedir.
6. Over Ca Tanısında Inhibin Ölçümü
CA-125, overin epitelyal tümörleri için anlamlıdır. Granulosa hücreli tümörleri araştırmada yeterince duyarlı değildir. Bunun için Total Inhibin veya Inhibin A + Inhibin B bakılabilir. CA – 125 ile birlikte Inhibin ölçümü, over kanserlerinin % 95’ ini ortaya çıkarabilmektedir.
7. Erkeklerde Puberte ve Gonadal Fonksiyonun İzlenmesinde Inhibin B Ölçümü
Inhibin B, testisin Sertoli hücreleri tarafından yapıldığı için, puberte öncesi yapılacak Inhibin B düzey ölçümleri, erken Sertoli hücre gelişmesi ve anormal testikuler fonksiyonlar hakkında bilgi verecektir. Testis fonsiyonunu prepubertal dönemde izleyebilmek için şu ana kadar yapılan uygulama, tekrarlayan hCG injeksiyonları yapılarak, oluşan testesteron yanıtının ölçülmesi şeklindedir. Defalarca injeksiyon ve kan alınmasını gerektiren, ayrıca zaman kaybı da yaratan bu uygulama yerine, basit bir Inhibin B serum düzeyi ölçümü yeterli fikir verecektir.
8. Erkeklerde İnfertilite Tanısında Inhibin B Ölçümü
Eşler arasındaki infertilite nedenlerinin % 40’ı erkeğe bağlıdır. Bu nedenler, hormonal anormallikler nedeniyle yeterli miktarda sperm yapılmasında yetersizlik, testikuler anormallikler nedeniyle kaliteli sperm yapılmasında yetersizlik veya anormal seksüel fonksiyon ve duktal obstruksiyon gibi nedenler olabilir. Bazı IVF uygulamalarında, spermin eşin epididimis veya testisinden cerrahi müdahale ile alınması gerekebilmektedir. Bu durum, oldukça zor bir işlemdir. Serumda Inhibin B ölçümü, testiküler fonksiyonu ve spermatogenesisi direkt olarak gösteren bir test durumundadır. Inhibin B düzeyi, aynı zamanda testis volümü ve sperm dansitesi ile de ilişkilidir. Inhibin B’nin düşük düzeyleri, testis tarafından yapılan sperm üretiminin yetersiz olduğunu göstermektedir. Dolayısıyla, böyle olgularda testislerden invaziv cerrahi işlemle sperm alınması işlemi çok başarılı olmayacaktır.
9. Testis Biyopsisi Yerine Inhibin B Ölçümü
Testis dokusunu araştırmak için yapılacak testis biyopsisi invaziv ve travmatik bir testtir. Bunun yerine yapılacak bir serum Inhibin B düzey ölçümü, oldukça yararlı fikir verecektir. Çünkü Inhibin B, direkt olarak Sertoli hücre fonksiyonu hakkında fikir vermektedir.
INHİBİN B NERELERDE KULLANILIR ?
1. Over Rezervini Anlamada
Fertilite durumunun ortaya konulması için over rezervinin belirlenmesi gereklidir. Fetal yaşamda overde depolanan oositler doğumdan sonra giderek azalmaktadır. Yaş ilerledikçe over rezervi azalır ve 40 yaşına doğru azalma belirgin hale gelir. Bunun nedeni, overdeki oosit kaybından dolayıdır.
Hipotalamustan salgılanan gonadotropin releasing hormon (GRH), hipofizden FSH ve LH salınımını kontrol etmektedir. FSH ve LH da, progesteron ve estradiol ile menstruel siklusu düzenlerler. FSH, overlerdeki folliküllerin stimulasyonunu yönetir. FSH düzeyini ayarlayan da, overlerin granulosa hücrelerinden salgılanan Inhibin B hormonudur (feed-back mekanizması ile). Inhibin B yükseldiğinde, FSH düzeyi azalmaktadır.
Görüldüğü gibi FSH, over fonksiyonunu göstermekte dolaylı bir marker, Inhibin B ise direkt bir marker durumundadır. Doğrudan over follikülleri tarafından salgılanmakta ve over follikül sayısını direkt olarak göstermektedir. Daha duyarlıdır ve erken sonuç verir. FSH’ ın aksine, kandaki estradiol düzeylerinden de etkilenmez. FSH’ dan daha stabil ve güvenilir bir markerdir.
Günümüzde over fonksiyonunu değerlendirmede FSH, estradiol gibi testlere bakılmaktadır.
Gerçekte Inhibin B daha direkt ve stabil bir marker durumundadır.
2. Kızlarda Puberte Dönemine Geçişi İzlemede
Yukarıda da belirtildiği gibi, puberte dönemine geçiş öncesinde Inhibin B pik yaparak yükselmektedir. Bu nedenle, puberteye geçiş için iyi bir göstergedir.
3. IVF Uygulamalarından Önce Over Rezervini Ölçmede
IVF işlemleri oldukça zahmetli ve pahalıdır. Doğru adımları atmak için, işlemlere başlamadan önce over rezervini anlamak gereklidir. Yapılacak bir Inhibin B ölçümü, bu konuda fikir verecektir. Düşük düzeyde Inhibin B miktarı, ovaryan rezervin zayıf olduğunu ve başarılı oosit üretiminde yetersiz kalacağını gösterir. Bu konuda hasta bilgilendirilerek, karar vermesi sağlanmalı ve olası başarısızlıkta olumsuz hasta-hekim ilişkileri önlenmelidir.
4. Menopoza Geçişi Göstermede Inhibin B
Menopoza geçiş sırasında Inhibin A ve estradiol düzeyleri bir süre normal devam etmesine rağmen, Inhibin B düzeyleri belirgin olarak azalmaktadır. FSH da yükselmektedir. Ancak FSH perimenopozal dönemde dalgalanmalar gösterebilmektedir.
Bu nedenle, direkt overe ait bir marker olan ve daha stabil olan Inhibin B bakılması daha uygundur. En iyisi, bugüne kadar olduğu gibi FSH ve estradiol ölçümü yerine, FSH ve Inhibin B’ nin birlikte ölçülmesidir.
5. Premature Ovarian Failure (POF) (yetmezlik) Tanısında Inhibin B
Menopoz başlangıçında, yaklaşık kadınların % 1’ inde ortaya çıkan bir durumdur. Infertilite ile sonuçlanabilmektedir. Halen çocuk isteyen kadınlar için çok önemli bir durumdur. Ayrıca POF, osteoporoz ve mortal hastalık riskini de artırmaktadır. Bu nedenle erken tanı ve tedbir önemlidir. POF tanısında Inhibin B ölçümü en iyi göstergedir.
6. Over Ca Tanısında Inhibin Ölçümü
CA-125, overin epitelyal tümörleri için anlamlıdır. Granulosa hücreli tümörleri araştırmada yeterince duyarlı değildir. Bunun için Total Inhibin veya Inhibin A + Inhibin B bakılabilir. CA – 125 ile birlikte Inhibin ölçümü, over kanserlerinin % 95’ ini ortaya çıkarabilmektedir.
7. Erkeklerde Puberte ve Gonadal Fonksiyonun İzlenmesinde Inhibin B Ölçümü
Inhibin B, testisin Sertoli hücreleri tarafından yapıldığı için, puberte öncesi yapılacak Inhibin B düzey ölçümleri, erken Sertoli hücre gelişmesi ve anormal testikuler fonksiyonlar hakkında bilgi verecektir. Testis fonsiyonunu prepubertal dönemde izleyebilmek için şu ana kadar yapılan uygulama, tekrarlayan hCG injeksiyonları yapılarak, oluşan testesteron yanıtının ölçülmesi şeklindedir. Defalarca injeksiyon ve kan alınmasını gerektiren, ayrıca zaman kaybı da yaratan bu uygulama yerine, basit bir Inhibin B serum düzeyi ölçümü yeterli fikir verecektir.
8. Erkeklerde İnfertilite Tanısında Inhibin B Ölçümü
Eşler arasındaki infertilite nedenlerinin % 40’ı erkeğe bağlıdır. Bu nedenler, hormonal anormallikler nedeniyle yeterli miktarda sperm yapılmasında yetersizlik, testikuler anormallikler nedeniyle kaliteli sperm yapılmasında yetersizlik veya anormal seksüel fonksiyon ve duktal obstruksiyon gibi nedenler olabilir. Bazı IVF uygulamalarında, spermin eşin epididimis veya testisinden cerrahi müdahale ile alınması gerekebilmektedir. Bu durum, oldukça zor bir işlemdir. Serumda Inhibin B ölçümü, testiküler fonksiyonu ve spermatogenesisi direkt olarak gösteren bir test durumundadır. Inhibin B düzeyi, aynı zamanda testis volümü ve sperm dansitesi ile de ilişkilidir. Inhibin B’nin düşük düzeyleri, testis tarafından yapılan sperm üretiminin yetersiz olduğunu göstermektedir. Dolayısıyla, böyle olgularda testislerden invaziv cerrahi işlemle sperm alınması işlemi çok başarılı olmayacaktır.
9. Testis Biyopsisi Yerine Inhibin B Ölçümü
Testis dokusunu araştırmak için yapılacak testis biyopsisi invaziv ve travmatik bir testtir. Bunun yerine yapılacak bir serum Inhibin B düzey ölçümü, oldukça yararlı fikir verecektir. Çünkü Inhibin B, direkt olarak Sertoli hücre fonksiyonu hakkında fikir vermektedir.
Yar. Doç. Dr. Sevinç Ege
Trakya Üniversitesi kadın Hastalıkları ve Doğum ABD.
Üreme Endokrinoşojisi ve İnfertilite Bölümü ( Tüpbebek)
Androloji ve Embryoloji Lab. Sorumlusu.
