Çocuğunuzu gerçekten seviyor musunuz? Bu soruyu kuşkusuz her ebeveyn evet şeklinde yanıtlayacaktır. Sevgi bir çocuk için beslenmek, tuvalet ihtiyacını gidermek, uyumak kadar temel bir ihtiyaçtır.
Yaşamın ilk iki yılında beynin sağ bölgesi aktiftir. Beynin sol bölgesi ise ikinci yıldan itibaren aktiflenmeye başlar. Yani bir bebek doğduğunda hayata ilişkin öğrendiği bilgiler duyguların düzenleyicisi ve ileticisi olan sağ beyinde kaydedilmeye başlar. Bebeklikte yaşanan bağlanma deneyimleri burada depolanır ve yaşamın geri kalan yıllarını şekillendirir. Sağ beyin kendini fiziksel temasla, duygularla ve sözsüz dille ifade eder. Sol beyin ise mantıksal, bilişsel yönde işlev gösterir. Bu bilgilerin yardımıyla bir çocuk düşünmeden önce sevmeyi, kendini ifade etmeden, konuşmadan önce güvenmeyi öğrenir çıkarımını yapmak istiyorum.
Çocuğun sevildiğini hissetmesi ve sağlıklı bir bağlanma stili geliştirmesi bakımveren kişinin çocuğun ihtiyaçlarını gidermesiyle ortaya çıkar. Acıktığında beslenebilmesi, tuvalet ihtiyacının karşılanması, uykusu geldiğinde uyutulması ve tabi ki sevgi ihtiyacının karşılanması için olabildiğince göz teması kurulması ve ilgi gösterilmesi gibi ihtiyaçlar karşılandığında bebek içsel olarak “Ben değerliyim, birileri için önemliyim, seviliyorum.” anlayışını geliştirecektir. İhtiyacı olduğunda bunu gören ve yanıtlayan bir bakımverene sahip olan bebek güvenli bağlanma geliştirecek ve yabancı ortamları keşfetmek için daha cesaretli olacaktır. Yapılan bir deneyde anne babasıyla kalan ve bakımevlerinde kalan bebekler kıyaslanmıştır. Bu bebekler yabancı bir ortamda bir sandalyeye oturtulmuş ve önüne lego benzeri oyuncaklar koyulmuştur. Kendi ebeveyniyle yaşayan bebekler oyuncaklara ilgi gösterip onlarla oynarken bakım evlerinde kalan bebekler oyuncaklara ilgi göstermemiş, etrafında yetişkin olup olmadığını kontrol eden tavırlar sergilemiştir. İkinci gruptaki bebekler kaygılı bebeklerdir. İhtiyaçlarının zamanında karşılanıp karşılanmayacağından emin olmadıkları için oyuncaklarla ilgilenmek yerine etrafta bir yetişkin aramışlardır.
Sevgi ve ilgiyi vermeyen fakat çocuklara katı kurallar koyan ebeveynler sorumsuz ve agresif davranışlar sergileyen, suça sürüklenen çocuklar yetişmesine neden olabilmektedir.
Sevgi ve ilgi göstermeyip tutarsız biçimde disiplin anlayışı gösteren, bir gün koyduğu kuralı ertesi gün önemsemeyen, bir öyle bir böyle davranan ebeveynler çevresini algılamada zorluk yaşayan, duyguları tanımada zorlanan, insan ilişkilerinde problemleri olan çocuklar yetişmesine neden olabilir. Bu çocuklar kişilik bozukluğu geliştirebilir.
Çocuğun varlığını yok sayan, istediği her şeyi yapmasına izin veren, çocuğu sevmeyi ona istediği her şeyi satın almak yanılgısına kapılan ebeveynler çocuğun iç dünyasında yalnız hissetmesine neden olabilmektedir. Bu tip yetiştirilme biçiminde çocuklar her şeyi çok kolay elde ettikleri için beyinde ödül-ceza sistemi gelişmez. Böyle yetiştirilmiş çocuklar madde bağımlısı olabilir.
Çocuğu koşullu seven ebeveynlik tutumu yani seni severdim eğer öyle yapmış olsaydın, seni sevmem eğer bunu yaparsan tarzı yetiştirilme biçimi sömürücüdür. Çocuk kimi koşullarda sevildiği kimi koşullarda itildiği ve uzaklaşmaya neden olan istekleri anlamlandıramadığı için bakımvereni hem seven hem ona öfke duyan bir iç dünyayla büyür. Sevdiği kişiye aynı zamanda öfke duyduğu için suçluluk duyguları hisseder. Değer görmek için, kabul edilmek için çoğu şeye evet diyen, itaat eden bu çocuk otorite figürlerine karşı savunmasız hisseden, kendi haklarını savunamayan biri haline dönüşebilir. Bazen de ebeveynler çocuğun ayrı bir birey olduğunu unutan, onu kendi isteklerini karşılayacak, ideallerini gerçekleştirecek ve bunu yapmak zorunda olduğuna inanan tavırlar sergiler. Biz yapamadık sen yap türünden dayatmacı yaklaşımlarla çocuğun isteklerini ve ihtiyaçlarını göz ardı ederek çocuğun özerklik yetisinden mahrum olmalarına yol açabilir. Örneğin kendisi doktor olmak isteyen ve olamayan bir anne çocuğun doktor olması için onun oyun oynamasını kısıtlayıp daha çok ders çalışması için yönlendirebilir.
Geçen hafta bir çocukla yaptığım görüşmede ona gelecekte nasıl biri olmak istediğini sordum ve aldığım yanıt beni hem şaşırttı hem de bugün bunları yazmam için motive etti. Çocuk soruma “kendini dinleten” yanıtını vermiş ve konuyu daha fazla açtığımızda birilerinin onu dinlemesi için hasta olması, yaralanması gibi başına kötü şeyler gelmesi gerektiği inancını geliştirmişti. Örnekteki bu çocuğa ne kadar oyuncak alırsanız alın hiçbiri karşısına oturup gözlerinin içine bakıp onunla geçirdiğiniz zamandan daha kıymetli olmayacak. Geliştirdiği inanç dönüşüme uğramazsa çocuk ilgi görmek için kendine zarar veren davranışlarda bulunmaya başlayabilir.
En başta bahsettiğim üzere çocuğun yaşamına ilişkin ilk bilgiler duygusal temeller üzerinden oluştuğundan ve kaydedildiğinden dolayı bunlar bütün yaşamı etkileyen hale gelir. Hepimizin ihtiyacı olan koşulsuz sevgi ve kabuldür. Çocuklar bizim görebildiğimizden daha derin bir duygusal dünyaya sahiptir. Anne-babalar olarak çocuk eğitimi konusunda bilinçli olmalısınız. Yanlış yaptığınızı fark ettiğiniz yerler olabildiğince zamanında telafi edilmeli. Her insan zaman zaman çeşitli nedenlerle hata yapabilir, normaldir.
Uzman Klinik Psikolog Gökhan Çınar’ın da dediği gibi “Yarasız çocukluk yoktur.”. Yarasız çocukluğun olmadığı gibi kusursuz ebeveynlik de yoktur. Önemli olan yarayı daha da deşmeden yaraları kapatabilme kapasitemizdir.
