Hormonlarımızın yapım ve salgılanmasından sorumlu olan iç (endokrin) salgı bezlerinin hastalıklarıyla ilgilenen bir tıp bilimidir. Endokrin sistem endokrin bezlerin (iç salgı bezleri) oluşturduğu bir sistemdir. Bu bezler vücudun çeşitli yerlerinde bulunur ve görevli oldukları hormonları salgılarlar. Hormonlar salgılandıkları bezden kana karışarak görev yapacakları organa giderler ve etkilerini gösterirler.
Hormon üreten endokrin bezler hangileridir? Görevleri nelerdir?
Endokrin sistemi oluşturan salgı bezleri ve görevleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:
-Hipotalamus: Vücut sıcaklığı, iştah, susama, uyku, cinsel işlevler ve duygu durumunun
düzenlenmesinde rol alır. Hipofiz bezinin çalışmasını düzenler.
-Hipofiz bezi: Diğer endokrin bezlerin çalışmasını düzenleyen ana bezdir. Büyüme, gelişme,
çocuk sahibi olma, emzirme için gerekli hormonların salgılanmasından sorumludur.
-Tiroid bezi: Metabolizmanın düzenlenmesi, enerji harcanması ve birçok organın düzenli
çalışması için gerekli tiroid hormonlarının yapımı ve salgılanmasından sorumludur.
-Paratiroid bezleri: Vücuttaki kalsiyum dengesinin düzenlenmesinden sorumludur.
-Pankreas: Kan şekerini düzenleyen insülin hormonunun yapım ve salgılanmasından
sorumludur.
-Böbreküstü bezleri: Stresle mücadele etmemizi sağlayan ve kan basıncını düzenleyen
hormonların yapım ve salgılanmasından sorumludur.
-Yumurtalıklar: Üremeden ve cinsel işlevlerin sürdürülmesinden sorumludurlar.
-Pineal bez: Uykuyu düzenleyen melatonin hormonunun yapımından sorumludur.
En sık görülen endokrin hastalıklar ve bozukluklar nelerdir?
Endokrin sistemin hastalıkları hormon fazlalığı, hormon eksikliği, hormonların etkisine direnç veya
endokrin bezlerde büyüme (örneğin tümör ve nodüller) şeklinde karşımıza çıkabilir. Endokrin bezlerin
etkilendiği bazı hastalıklar şunlardır:
-Diyabet (şeker hastalığı)
-Obezite (şişmanlık)
-Hipertansiyon (yüksek tansiyon)
-Lipid bozuklukları (kan yağlarında bozukluklar)
-Metabolik sendrom (diyabet+hipertansiyon+ kan yağlarının kötü şekilde değişimi)
-Tiroid nodülü, guatr ve tiroid kanserleri
-Hipotiroidi (tiroid bezinin az çalışması)
-Hipertiroidi (tiroid bezinin çok çalışması)
-Hashimoto hastalığı
-Tiroid bezinin iltihaplanması
- Hipofiz adenomu
- Hipofiz yetmezliği
- Prolaktin hormon fazlalığı
- Akromegali (büyüme hormonu fazlalığı)
- Adrenal kitle (böbreküstü bezinde kitle)
- Addison hastalığı (adrenal bez yetersizliği)
- Cushing sendromu (kortizol hormon fazlalığı)
- Polikistik over sendromu
- Hirsutizm (kadında erkek tipi tüylenme)
- Jinekomasti (erkekte memelerde büyüme)
-Hipogonadizm (seks hormon yetersizliği)
- Hipoglisemi (kan şekeri düşüklüğü)
- Osteoporoz (kemik erimesi) ve beklenmedik kırıklar
- D vitamini eksikliği
- Hiperparatiroidizm (paratiroid hormon ve kalsiyum yüksekliği)
- Hipoparatiroidizm (paratiroid hormon ve kalsiyum düşüklüğü)
Endokrinoloji uzmanı kimdir?
Endokrinoloji uzmanı endokrin sistem hastalıklarıyla uğraşan doktordur. Endokrinoloji uzmanları Tıp
Fakültesini bitirdikten sonra İç Hastalıkları Uzmanı ardından Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Uzmanı olurlar.
Endokrinolojiye ne zaman başvurmalıyım?
Yukarıda sayılan rahatsızlıklarınız varsa ya da ağız kuruluğu, çok su içme, çok idrara çıkma, halsizlik, yorgunluk, tansiyon düşüklüğü ya da yüksekliği, kilo kaybı, kilo artışı, vücut yağ dağılımında değişiklikler, kollarda, bacaklarda incelme, çarpıntı, titreme, terleme, boyunda şişlik ya da ağrı, cilt renginde koyulaşmalar, ellerde, ayaklarda büyüme, yüz görünümünüzde değişme, kadınlarda erkek tipi tüylenme, adet düzensizlikleri, memeden süt gelmesi, erkeklerde meme büyümesi, vücut kıllarında azalma, cinsel fonksiyonlarda bozukluk, isteksizlik, kemik ağrıları, kemiklerde belirgin travma olmaksızın kendiliğinden kırılmalar varsa Endokrinoloji Uzmanına başvurmanız gerekir. Ayrıca farklı branşlar tarafından takip edilebilen hipertansiyon, diyabet, aşırı kilo, guatr gibi sık görülen rahatsızlıklarda da kontrol sağlanamıyorsa yine Endokrinoloji uzmanına başvurmanız gerekir.
