Hissediyorum Öyleyse Varım
“Bedenimizde olup biten fizyolojik değişikliklere çevremizde bulunan uyarıcılar çerçevesinde anlamlı olan bir heyecan /Duygu ismi veririz. Öfke, tiksinti, nefret, korku, üzüntü, arzu, aşk, nefret mutluluk ve sevinç, umut cesaret merak Hareket eğilimi ve evrensel yüz ifadelerimizde ayna noronlarimizla Bağlantilar oluştururuz.
Korku duygusu tehlikenin nerden gelebileceğini bildirerek bizi korur.Üzüntü kayıp yaşadığımızda ,öfke ise ihlal veya ihmale uğradığımızda gelir. Duygu odaklı terapi hissediyorum öyleyse varım mottosuyla değişen duygular kalıcı bilişsel ve davranışsal değişimlerin anahtarı olarak karşımıza çıkar. Erken dönem ilişkilerinde bakım verenlerin duygu farkındalığı ve kapsaması tıpkı eskiden hzılı elektrik akımının tv.ye bozulmaması için takılan bir legüratöre benzer. Kendi duygularının farkında olan bakım verenler aileler bu nöronal ilişki ile çocuğa adapte olabilirler. Tam aksi gerçeklesşirse çocuk kaldırabileceğinden daha çok duyguya maruz kalarak yatıştırılmaması dış dünyaya karsı adapte olamamasına ve kaygı geliştirmesine neden olur.
Primer duygular;
Korku üzüntü , öfke,tiksinti,utanç,coşku,şaşkınlık: sosyalleşmemize dış dunyaya adapte olmayı sağlar.Genetiğimize uygun olarak yerinde ve yeterince çalışıyor olmaları sağlıklıdır. tehdit eden bir durum varsa korkmak hayatta kalmamızı sağlar. sekonder duygular: Kişinin primer duyguların üzerini başka bir duyguyla kapatmasıdır. Birincil (primer) duygulara tepki olarak doğar. Ayrılmaktan korkan insan diğerlerinden merhametle karşılanırken, ayrılıktan korkusunu yaşamak yerine öfkeyle ifade eden kişi diğerlerinden aynı merhameti göremez. Araçsal manipulatif duygular
Kişinin kendi içindeki siyasi amaçlarıyla istediğini elde etme karşındakini yola getirme çabasıyla aslında hissetmediği duyguyu göstererek amacına ulaşmasıdır..aglayarak "Ahh be yavrum yapıversen şu işimi ! "kırıldığı halde gülümseyerek yok canım sen yanlış anlamışsın ben kırılmam öyle kolay kolay.".(sen kimsin ki beni kırcan cloused narsist yaklaşımı) duygu odaklı terapinin kurucusu Leslie Greenberg e göre sekonder ve araçsal manıpulatif duyguların yaşanmasının sebebi duygu regülasyon bozukluğudur..duygular regule edildikçe gerçek duygular ve ihtiyaçları da karşılanabilir.
Bebeklik döneminde yaşanan travmalar sağ beynin gelişmesine engel olarak duyguların düzenlenememesine güdülenme ve duygu regülasyon sisteminin bozulmasına neden olur.(Allon schore,1994)
Uygulanan klinik çalışmalara göre ilişki kurabilmek için ötekine duyduğumuz ihtiyaç ve keşfetme ihtiyacı insan beyninin yedi güdülenme sisteminden motive olduğunu çevresel etkenlerle değişim ve dönüşüme bağlı örüntülerin meydana geldiğini ortaya koymuştur.( Lichtenberg.1983) Leslie Greenberg Bağlanmadan önce duygular vardır. Bu üzüntü duygulari baglanamamaya neden olur.
Bebeğin en önemli güdülenme sistemi fizyolojik ihtiyaçalarının karşılanmasıdır. çocuğun ihtiyaçları giderilmediiğinde karşılaştığı her şeyin dünyanın onu fizyolojik ihtiyaçlarından mahrum bırakacağı duygusudur.
Terapi sürecinde de fizyolojik güdülenme eksikliği yaşayan bireyler terapiste beklenti kaygılarını yansııtır.
ikinci güdülenme sistemi dünyayla bağlantı kurmayi sağlayan Fizyolojik güdülenme sistemi;
Bebekler dünyaya geldiğinde çevresinde hareketli, duygularının farkında bir bireyle bağlantı kurma yakınlığı bekler. Bu yakınlık karsilanmadiginda öfke tepkisi.tercihlerini ortaya koyamama, yüksek hayal kırıklığı,şaşkınlık içinde kalma duyguları aktive olabilir.
Üçüncü güdülenme sistemi gruplarla (aileyle) ilişki kurma yakınlığıdır.dışardan biri geldiğinde bebekler ait olma duygularını korumak için korku tepkisi verirler.
Dördüncü güdülenme sistemi.;keşfetme ve tercihlerini orataya koyabilmesidir.
Keşif için bakım verenin çocuğun sorularına cevap vermesi dokunarak tadarak yemek yemesine izin vermesi uygulanabilir iki seçenek sunması ve tercihleeindeki kararı vermede yardımcı olması önemlidir.
Beşinci güdülenme sistemi;Bakım verme.
Aldığı psikolojik ve fizyolojik bakımla doyum alabilen çocuk kendi hayatının sorumluluklarını alabilir karar verme süreçlerinde sosyalleşmede etkin bir girişkenlik kazanablilir.koşulsuz sevgi temelinde yakınlaşmaya ihtiyaç hisseder.
Altıncı güdülenme sistemi Zitlasma geri çekilme yoluyla kaçınma güdülenme sistemi bu da öfke ve tiksinti duygularını grupla ilişki yakınlığı güdülenme sistemi de utanç duygusunu harekete geçirir.
Zitlasma geri çekilme yoluyla sınırları korunmamiş çocukluk bulunduğu ortamdan kaçınmaya ya da dönüp zorla uyum sağlamaya, istilaya maruz kalmamak için istila etmeye / durduk yerde ağlayarak isteklerini yaptirma ve tatmin olmama/ yemek yerken kusma iğrenme içe alma ve dışarı çıkarma eylemleriyle /öfke ve tiksinme duygularını bir arada yansitmak ister. Bu ilişki yakınlığında gudulenme sistemi öfke ve utanç duygusunu harekete geçirir.
Yedinci güdülenme sistemi; Duygusal cinsel haz güdulenmesi de Coşku duygusunu geliştirir. Duyguları anlasilmamis kendi haline terkedilmisse insan üzüntü aci sevgi duygulanimiyla ilişkilerinde bağlanamamaya neden olur.Duygusal cinsel haz güdülenmesinin yerinde ve yeterince dengeli olması önemliidir. O/ 2 yaşlarda çocuğun diskilamasi kadar yemek yemesinin. sevmesi kadar öfkelenmesinin, bir arada olmak kadar yapışmadan ayrı kalabilmenin hazzını ,tek basina kalabilme kapasitesiyle ozlem duygusunu aynalayabilecek kadar anne baba veya bakicinin güvenli bakış ve dokunuşları yeterlidir.
Yapılan araştırmalara göre Duygularımızin 5ms.de beynimizde reaksiyon gösterdiği tespit edilmiştir .Beynimiz Pozitif uyarildigimizda 300 MS de duyguyu tüm duyularda islemleyerek cevap verir. Negatif uyarildigimizda 50 MS de en ekonomik/ hızlı şekilde beynin hayatta kalma kapasitesini arttırabilicek donanımda beynimiz hizlica cevap verir. Negatif uyarılara sağlıklı cevap verebilmek için beynin savunma mekanizlamalarini yerinde ve yeterince kullanmak dusuncelerimizi yönetmek gerçek ihtiyaçlarınıza cevap verir. İlişkilerinizde İhtiyaçlarınızı arzularinizdan ayırt edebilmek duygularınıza eşlik edebilmek için EQ duygusal zekanin aktif olmasını gerektirir. Sağlıklı bir Eq gelişimi duygularınizi ifade edebileceğiniz güvenli bir ortamda yargılanmadan empati gelistirebileceginiz insanlarla mümkündür. Empati kişinin önce kendi duygularıni farketmek ve regule edebilmek ve duyguyu hissetmeden önce davranışları öngerebilmektir .Duygularimizi bir çark gibi dusunursek yasadigimiz bir olaydaki bir çok duygudan temel duygularımızı ve olan ait düşüncelerimizi bulmamizi saglar.
Tekerrur eden Olaylarda farkettigimiz Duygular Bilişsel olarak Carpittigimiz Dusuncelerimizi keşfetmeyi saglar. Ofkeliyim çünkü Degersizim anlaşilmiyorum,sevilmiyorum çünkü geçmişte Sebepsiz yere azarlandim anlayamadigim bir nedenden Terkedildim...simdi de yeni bir ilişkiye başlasam yine terkedilmekten korkuyorum.. gibi dusunceler biz nereye gidersek gidelim pesimjzi bırakmayan karabasan gibidir. Şimdiki olaylarda yasadigimiz duygular ise geçmişle gelecek arasinda baglanti kurmayi bu karabasandan kurtulmayı sağlar. Strese neden olan duygularımız ya da olaylar degil olaylar hakkında düşüncelerimizdir. diğer canlılardan farklı olarak Frontol lob /düşünen beynımiz ayricaılığıyla insan olabilmek ve hissedebilmek imkanlari verilmisse bu kasları aktive edecek duyguları bilmek, sorumluluğunu almak kapsayabilmek de insanın temel görevidir.
Kas nefes egzersiziyle rahatlama ve duygunun kaynağını bulmak için çalışma örneği
1.Olumsuz bir olay yaşadığınızda duygusal bedene odaklanın diyafram nefesiyle koordineli olarak kaslarınızı 10 sn de ritmik olarak kasın ve birakin ; 2.Bedenin hangi bölgesinde hangi duyguyu yoğun olarak yaşadığınizı farkedin ve beden sablonunuzu çizin hissettiğimiz duyguyu renklendirin.
3. Bu duygu sizde hangi güdülenme sisteminden harekete geçiyor size hangi olayı anımsatıyor? Gözunuze gelen durumu ve duyguyu kabul ettiğinizi sesli olarak ifade edin.
Bedensel duyum fizyolojik tepkiler...............Bedensel tepkinin yorumu: ...............Duygu: secinder 2.cil...........primer 1.cil duygu........ Farkedin Goruceksiniz duygularınızı farketmek regule etmek Ozguveninizi ilişkilerinizde empati kurabilmeyi,kendi duygularınızı ifade etmenin özgürlüğünü hissedeceksiniz..
Anlık gelişen duygularınıza bilissel STRATEJİ geliştirin:
Uzgun ve mutsuzsan Dìnlen Mutlu ve heyecanlı sakinken Harekete Gec.
Gergin şaşkın ve Karişıkken Yavaşla Kızgın ve agresifken :DUR
Sabır ve destekleyici eşlikci bir duygu ile Katılımcı Ebeveyn olmak
Önce güvenli bir çevre ortami oluşturun ve kendi duygu regulasyonunuzu sağlayın
Yeterince sıcak ve duyarli ilişki ile çocuğunuzu Regule etme davranışını gosterin.
Şefkatle ödüllendirmek takdir etmek geçmişteki başarıları hatirlatmak
Sorumluluğu yaşına göre vermek ve cesaretlendirmek
Yüksek beklentileri gerçekçi olanla değiştirin
Karşılıklı empati gelişimi için ayanalama yöntemiyle dinleyin.
Göz teması kurarak aciklayin
Güvenin. Güvenilir olun
Kuralları yazarak birlikte çözümleri konuşarak belirleyin
İlham kaynağı olun.Sabir ve sebatla hatasini düzeltmesini bekleyin
EMPATİK İLETİŞİMDE AİLE
Günlük etkinliklerde istişare ederek duygu ve düşüncelerinizi konuşun.
Biliyormusun bugün....... oldu.Benimle paylaşmak istedigin bir şey / ihtiyacın varmı? Sorun yaşayınca önce sakinleşmeyi tercih edin.Sorunun çözümü için birlikte çaba gosterin.Sorun çıkmadan önce duyarlılık ve sorumluluklarınızi koruyun. sorunlardan ders çıkaracak sonuçla yardım etmenin ve yardım almanın önemini deneyimleyin. Sınırlariniz net ve tutarlı olsun her zaman ve her yerde sınırlar ailenin güvenliği için vardır. Fiziksel( göz teması) ve duygusal Eşlikçilik sohbet etmek sofra hazırlamak..sesli iş ve seşsiz iş örneği)birlikte film izleyin kitap okuyun kritik yapın. Başka ne olabilirdi? sorusunu birlikte cevaplayın .. Mizah yaparak problemlerde çözüme yakilastirin Her zaman ve ortamda önce kendinizde sevgi ve ilgiyi farkedin ve çevrenizdeki insanlara ifade edin.Sevgi paylaştıkça anlamli şekilde çoğalan güven ve doyum veren duygudur .»Sana güveniyorum seninle gurur duyuyorum,kimse mükemmel değildir, ne olursa olsun yanındayım seni tebrik ederim.Söz vermiştim ama.....ozur dilerim. .. bunu nasıl telafi edelim?gibi konuşmalar duygu ve düşüncelerinizi tutarlı bir biçimde ifade etmenin ilişkilerinizde anlamlı bir gelişme sağlayacağını farkediceksiniz.
Aile Danışmanı Oyun Terapisti Vildan Ayyüzlü
